Onrust in Den Haag

Het Historisch Gezelschap te ’s-Gravenhage bestaat 125 jaar. Het jubileumjaar is opgeluisterd met het boek ‘Onrust in Den Haag’. 14 leden van dit historisch gezelschap leverden een bijdrage met even zovele los van elkaar staande artikelen, samengebracht onder de noemer ‘Vier eeuwen oorlog, conflict en protest’.

Elk van de chronologisch gerangschikte artikelen is geschreven door een historicus met specifieke belangstelling voor dat ene gebied. En dat varieert van het Staatse leger tijdens de 80-jarige oorlog tot de aanwezigheid van de Rote Armee Fraktion in onze hofstad in de jaren ’70 van de vorige eeuw. En tussen die twee gebeurtenissen een gevarieerd aanbod aan onderwerpen, zoals het vertrek van koning Karel II uit Scheveningen in 1660, spinozisten voor de kerkenraad in 1681, de vissersrellen op Scheveningen in de jaren 1881-1882, de revolutie van 1918 en de adjudanten van Wilhelmina in de eerste maanden na de Tweede Wereldoorlog.

Elk artikel heeft zo zijn eigen charme. Yvonne Bleyervelds artikel ‘Johan van Oldenbarnevelt als de hertog van Alva’ werpt een bijzonder licht op de visie van de Mauritsgezinden na de terechtstelling van Oldenbarnevelt. Een anonieme klapprent toont Van Oldenbarnevelt aan tafel met een aantal gelijkgestemde remonstranten. De begeleidende tekst is een samenspraak tussen Beste-maet en Botte-maet en beslaat driekwart van het A-viertje. De afbeelding is opmerkelijk: als je de tekening openklapt zie je hetzelfde gezelschap in vrijwel dezelfde setting, maar dan is Van Oldenbarnevelt getransformeerd tot Alva. Verder zien we Granvelle en personen die betrokken waren bij de Raad van Beroerten. De boodschap is duidelijk: door Van Oldenbarnevelt te vergelijken met Alva, wordt hij als staatsvijand gepresenteerd.

Paul Gerretsen memoreert in zijn bijdrage het wedervaren van dominee J.H. Gerretsen, zijn verre voorvader. De dominee sprak in 1899 tijdens de preek schande van de Duitse keizer die sultan Abdoel Hamid II de hand had geschud. Gerretsen beschouwde Hamid als een van de daders bij het Armeense bloedbad. Twee boze kerkgangers verlieten met slaande deur de Kloosterkerk. Dominee Gerretsen was van mening dat de kerk in de wereld moest staan en vanuit het geloof stelling moest nemen tegen wat zich daar afspeelde en dat was niet tot ieders genoegen. Overigens: ten tijde van de Boerenoorlog sprak hij zich vanaf de kansel uit vóór de Boeren en tegen Engeland: “(…) en we ballen de vuisten tegen het land aan de overzijde van het Kanaal”. In het Boerengezinde Den Haag verliet toen niemand met slaande deur de Kloosterkerk.

De laatste bijdrage is van Herman Rosenberg. Hij herinnert ons aan de gebeurtenissen van nog geen 50 jaar geleden toen in 1977 leden van de Rote Armee Fraktion de ontvoerde industrieel Schleyer enige tijd in de Trompstraat en de Stevinstraat verborgen hadden gehouden.

“Den Haag lijkt een bezadigde ambtenarenstad, maar historische gebeurtenissen hadden juist hier veel impact. De rustige hofstad blijkt ook een broeinest van verzet, protest en strijd”, vermeldt de flaptekst. Dat zal elke lezer van ‘Onrust in Den Haag’ beamen.

Onrust in Den Haag, vier eeuwen oorlog, conflict en protest, onder redactie van Marieke van Delft e.a. uitg Amsterdam University Press, 240 pag, €24,99; ISBN 978-904-856-713-3