Industrieel erfgoed

Tot voor kort was industrieel erfgoed een volkomen onbekend begrip. Fabrieken werden gesloopt en muurreclames verwijderd. De herinnering aan de vooral eind 19e eeuw belangrijke rol van de industrie in Den Haag verdween als sneeuw voor de zon. Totdat de stichting Haags Industrieel Erfgoed met Koos Havelaar in de hoofdrol zich vanaf 1993 onvermoeibaar en met succes beijverde om erkenning voor deze alledaagse monumenten-zonder-geldingsdrang te verwerven. Het resultaat is in een boek bijeen gebracht.

De waardering die luxueuze woon- en kantoorgebouwen en hun ‘starchitecten’ ten deel valt is voor industriële gebouwen minder vanzelfsprekend. Die laatste verdwijnen bijna ongemerkt; van bijv. de ijzerpletterij Enthoven en de meubelfabrieken Horrix en Mutters is geen spoor meer te vinden. Gelukkig is niet alles verdwenen. Zo worden industriële bouwwerken geïntegreerd in de herontwikkeling van de Binckhorst (bv. Caballerofabriek) en Laakhaven (bijv. havenkranen); in de binnenstad zijn nog steeds historische werkplaatsen in bedrijf, zoals meubelmakerij Moesman. Maar industrieel erfgoed is meer dan gebouwen, het ging per slot om de producten. Van de tegeltableaus en het plateel van Rozenburg is heel wat bewaard gebleven. Het Haagse Hopje herinnert nog immer aan de Haagse baron Hop, ook al is de productie naar Italië verplaatst. Minder evident Haags maar wel in het geheugen gegrift is de door Van der Heem en Vredestein gefabriceerde Solex. Den Haag had en heeft goede terrazzowerkers, getuige o.m. de vloer van de Passage (in 1929 aangebracht door de fa. Gobescki en in 2010 gerestaureerd). Hoe mooi en goed een product ook is, het vraagt om verpakking en reclame. Ook die nostalgische zaken worden tot het industrieel erfgoed gerekend. De beschuitbus en de kartonnen koekdoos van Hus, grote muurreclames, originele winkelpuien etc. zullen velen bekend voorkomen.

Het boek van Koos Havelaar geeft een goed overzicht. Het is zeer royaal geïllustreerd en verzorgd uitgegeven.

Bewaard en bewonderd – industrieel erfgoed in de Haagse regio, Koos Havelaar, uitg. Walburg Pers 2019, 175 blz., ISBN 9789462 493223, € 29,95

René Vlaanderen