Een nieuw begin in Den Haag - 70 jaar Maranathakerk 1949-2019

Het is al een aantal jaren geleden verschenen, maar nog steeds in de handel: Een nieuw begin in Den Haag - 70 Jaar Maranathakerk, 1949-2019, door Jan Goossensen. Het boek verdient de aandacht, omdat het een belangrijk gebouw is uit de wederopbouwperiode na de oorlog. Sinds 2018 kent het kerkgebouw de status ‘gemeentelijk monument.’

Duinoord
Vanaf 1942 bracht de aanleg van vesting Scheveningen de ontruiming van 28.000 huizen met zich mee. 135.000 Hagenaars waren gedwongen te verhuizen. Op de grens van Scheveningen en Den Haag werden 2.500 huizen gesloopt; ook de hervormde Duinoordkerk sneuvelde. Na de oorlog stelde een bouwcommissie voor in de omgeving van de Groot Hertoginnelaan een nieuw kerkgebouw neer te zetten. De kerk aan het Regentesseplein voldeed niet meer: bij twee zondagdiensten viel tijdens de tweede dienst menigeen flauw wegens zuurstofgebrek.

Skelet van houten spanten
In Een nieuw begin in Den Haag wordt de ontstaansgeschiedenis en de ontwikkeling van de Maranathakerk in Duinoord geschetst. Meteen na de Tweede Wereldoorlog zette de Evangelische Kirche Deutschland zich in om zo snel mogelijk noodkerken te realiseren. Architect Otto Bartning en de Zwitserse bouwkundige Staudacher ontwierpen voor dat doel een standaardtype kerk waarbij ook de plaatselijke bevolking een rol moest spelen. Dit concept zou snelheid, kwaliteit én de saamhorigheid onder de gelovigen ten goede komen. De omtrek van de kerkgebouwen werd gevormd door een skelet van geknikte houten spanten die op de bouwplaats in een paar dagen op hun plaats konden worden gezet.

Meters sneeuw
Toen de Haagse gereformeerde geloofsgemeenschap eenmaal dak, ramen en wat deuren tot beschikking zou krijgen, een geschenk uit Zwitserland in het kader van de ‘Notkirchen’, paste de Delftse School-architect Frits Eschauzier het ontwerp aan. Het was bijvoorbeeld niet nodig om in de tekeningen al rekening te houden met het aantal meters (Zwitserse) sneeuw die het Haagse dak zou moeten kunnen dragen. Ook was Eschauzier betrokken bij de liturgische vernieuwing die in die jaren een belangrijke rol speelde.

De aanpassingen
In het gerealiseerde kerkgebouw aan de 2e Sweelinckstraat 156 is de invloed van Eschauzier nog goed te zien. De houten kap, de zijramen en deuren zijn van Zwitserse makelij en ontworpen door Staudacher, inclusief een toren aan de rechterkant. Maar die kon in de ogen van Eschauzier geen genade vinden en sneuvelde. De hoofdingang aan de rechterzijde liet hij staan (voorzien van een bescheiden loggia), maar tekende wel een kleine ingang aan de voorgevel. En niet onbelangrijk: Eschauzier maakte het interieur aan de zijkanten lichter door de interne steunberen te verplaatsen naar de buitenzijde.

Duur geschenk
Hoewel de bouw door de financiering en onder andere steeds aangepaste tekeningen de nodige vertraging opliep, werden in het najaar van 1948 de fundamenten gelegd. Begin 1949 arriveerden per trein uit Zwitserland de houten onderdelen, als een kant en klaar bouwpakket. Zo kon toch al in 1949 de officiële opening plaatsvinden.

Het was, zoals gezegd, een cadeau van de Zwitserse geloofsgemeenschap, groot 100.000 gulden. Maar het cadeau betrof feitelijk enkel het gegeven dat door het geschenk een bouwvergunning was verkregen. De overige kosten bedroegen bijna een half miljoen gulden. “Ontstellend hoog”, valt te lezen in het jaarverslag van 1948.

Jan Goossensen beschrijft in Een nieuw begin in Den Haag verder uitgebreid de belangrijke rol van een aantal mensen, zowel in heden als verleden. Willem Aalders, tijdens en vooral na de bouw, orgelbouwer Mense Ruiter, organist Adriaan Schuurman, cantor-organist Arie Eikelboom en dominee Willem van der Zee.

Een nieuw begin in Den Haag is een aardige uitgave voor iedereen die geïnteresseerd is in wederopbouw, (kerk)architectuur, de wijk Duinoord en de geschiedenis van onze stad.

Piet Vernimmen

Een nieuw begin in Den Haag - 70 jaar Maranathakerk 1949-2019, Jan Goossensen, uitg De Nieuwe Haagsche, 136 blz. €18.95. ISBN 978 9460 100 826