De ziel van De Binckhorst

Al fietsend op de Binckhorstlaan moet je zoeken om het te vinden en met de auto rijd je er gegarandeerd aan voorbij: kasteel De Binckhorst. Het enige kasteel dat Den Haag rijk is. Auteur Miep Smitsloo-de Graaff geeft het gebouw weer de aandacht die het verdient en presenteerde op 6 juni het prachtig uitgegeven boek De ziel van De Binckhorst.

Gebouwd aan het begin van de 14e eeuw kent het kasteel een rijke geschiedenis. Miep Smitsloo bij de presentatie: “Ooit stond het hier in alle eenzaamheid. Het maakte de Hoekse en Kabeljauwse twisten en het Beleg en Ontzet van Leiden mee. Het werd in zeven eeuwen tijd verschillende keren belegerd en verwoest, maar wist telkens te herrijzen. En nu is het de naamgever van ‘het nieuwe Den Haag’, een gebied dat volop in ontwikkeling is. Het kende tal van gebruikers, van ridders, kasteelheren, kunstenaars, tot vluchtelingen, van soldaten tot weeskinderen.”

Hofdicht
In 1613 schrijft Philibert van Borsselen een hofdicht over De Binckhorst (het eerste in zijn soort in Nederland) voor vriend en kasteeleigenaar Jacob Snouckaert: ‘Den Binckhorst ofte Lof des Gelucksalighen ende Gherustmoedighen Landlevens.’ Het hofdicht beschrijft de uitgebreide tuinen met populieren, moerbeibomen en (15.000) elzen, het eikenbos, bloemperken en de uitgebreide kruidentuin. Een visrijke vijver ontbreekt niet. Een gemoedelijk zelfvoorzienend leven van een kasteelheer.

Belegeringen, afbraak en opbouw, wisselden elkaar eeuwenlang af en aan het eind van de 19e eeuw wordt het een café, een ‘Uitspanning voor melk, bier en limonade’. Kunstschilders van de Haagse School huren er kamers en het wordt na verloop van tijd een oud huis ‘dat moeizaam en verlaten zijn dagen voortsleept’. Leo Foppe heeft het 350 jaar later in zijn roman Het geheim van de Binckhorst over een oud verveloos gebouw, bewoond door volksstammen aan zwervers. Het contrast met het hofdicht kan niet groter zijn.

Het aardige is dat Smitsloo niet heeft gekozen voor een strikt chronologische beschrijving, maar het kasteel en het kasteelleven steeds vanuit een andere hoek belicht: de veranderingen, eigenaren, buitenplaatsen, galgenvelden, familiewapens, Wereldoorlog II, weesjongens en de schilderijen waarop het gebouw voorkomt. Dat werkt verfrissend.

De Ziel van De Binckhorst bevat meer dan 200, vaak verrassende, afbeeldingen. De talloze verhalen waaronder dat over de Stier van Potter, waar het kasteel op voorkomt, zullen de lezers verrassen. Lang niet elke lezer zal trouwens weten dat in 1651 Van Goyen zijn beroemde ‘Gezicht op Den Haag vanuit het zuidoosten’ hoogstwaarschijnlijk schilderde vanuit de toren van het kasteel. Het boek eindigt met de ontwikkelingen die het gebied anno 2023 kenmerken.

Piet Vernimmen

De ziel van De Binckhorst – Ontwikkeling kasteel De Binckhorst en het gelijknamige gebied van de 14e tot de 21e eeuw, Miep Smitsloo-de Graaff. Sleutelstad Uitgevers, 2023, 284 blz., € 29,95. ISBN 978-90-8115-802-2. Verkrijgbaar via dezielvandebinckhorst.nl