De Laan van Meerdervoort
Als de woningbouw op de kop van de Laan van Meerdervoort binnenkort wordt voltooid, heeft de aanleg van de laan en de aanliggende wijken zo’n 170 jaar in beslag genomen. De 6 km tussen Zeestraat en Zeestraat (ook de Kijkduinsestraat heette vroeger zo) is een expositie van stedenbouwkundige en architectonische geschiedenis.
Over die geschiedenis en de daarmee verbonden personen en gebeurtenissen zou je een boek kunnen schrijven. Hetgeen geschiedde.
De Laan van Meerdervoort – genoemd naar de hofstede Meerdervoort die lag op de plek van het huidige appartementengebouw Oldenhove – is nooit als een geheel ontworpen, wat aan de verschillende profielbreedten en bouwstijlen goed is te zien. Na de dood van koning Willem II kwamen stukken grond van de koninklijke familie in 1855 (Willemspark) en 1865 (Zeeheldenkwartier) in de verkoop. Panden langs de Laan werden stuk voor stuk gebouwd, vaak met lege percelen van andere eigenaren ertussen. Het vervolg van het eerste deel tot de Carnegielaan kwam met horten en stoten tot stand, hetzij door tegenwerking van de koninklijke familie, hetzij door stagnerende vraag naar nieuwe woonpanden, hetzij doordat de grond van de gemeente Loosduinen vanaf de Beeklaan pas in 1903 (eerste deel) en 1923 (de rest) kon worden geannexeerd. De voorkeur voor architectonische stijlen en de doelgroepen veranderden ook, evenals de verkeersintensiteit.
Het boek besteedt naast deze bouwkundige geschiedenis ook royaal aandacht aan opvallende personen en gebeurtenissen. Mesdag bouwde zijn woonhuis met museum, Scheurleer deed hetzelfde op de plek van de latere Metropole bioscoop tegenover het Bronovo ziekenhuis. Op de hoek van de Anna Paulownastraat verscheen het eerste verkeerslicht van Nederland, en Bertha von Suttner ijverde met succes voor een Vredespaleis. Adriaan Goekoop schonk grond voor het Haganum; de tram tussen de Conradkade en de Anna Paulownastraat liep achter de huizen. Architect Zanstra bouwde een woontoren aan de Conradkade tegenover de huishoudschool, en Rademaker bouwde zijn hopjesfabriek op de hoek van de Fahrenheitstraat. De Bethlehemkerk ontving regelmatig koningin Emma en haar dochter Wilhelmina. Er zijn diverse fraaie zichtassen vanaf de Laan, bijv. de Pomonalaan en de T-vijver met Dalton. Prins Bernhard vierde de bevrijding op het De Savornin Lohmanplein, waar nu de alom gewaardeerde transformatie van kantoorkolos tot woontoren is te zien. Architect Brandes voorzag de flatgebouwen tot Meer en Bos van aansprekende gevels, de Pastoor van Ars kerk heeft ondanks het sobere uiterlijk een sfeervol interieur, en de Chinese muur van 553 meter telt 360 woningen.
Deze rijk geïllustreerde variëteit aan onderwerpen is de charme van dit boek. De consequentie is dat het niet diep graaft, maar dat zullen velen niet betreuren.
René Vlaanderen
Laan van Meerdervoort – een dwarsdoorsnede van Den Haag, Margot Berends/Liza van Kuik/Jolly van de Velden, uitg. De Nieuwe Haagsche 2018, 205 blz., ISBN 978-94-6010-085-7, € 19,95
