De H. Antonius Abtkerk in Scheveningen

De bouw van de H. Antonius Abtkerk aan de Scheveningseweg kent een lange voorgeschiedenis. Auteur Bart Maltha laat zien hoe vanaf begin van de 19e eeuw de aanvankelijk kleine katholieke gemeenschap groeit en om de groter wordende groep gelovigen te kunnen plaatsen een grotere gebedsruimte wil. De overwegend protestantse omgeving staat daar niet bepaald ‘himmel hochjauchzend’ tegenover. Net zomin als de hervormde Koning Willem I die in 1826 op een van de verzoeken tot een katholiek kerkgebouw reageert met: ”(…) dat de rekwestranten alzoo het tijdstip behoorent af te wachten, waarop het Zijne Majesteit zal behagen op hun verzoek te beschikken.”

Van Keizerstraat via de Kerkwerf naar de Scheveningseweg
De eerste katholieke Antonius Abt-dorpskerk uit het midden van de 15e eeuw bestaat nog steeds. Het is de kerk die wij kennen als de Oude Kerk aan de Keizerstraat. Na de reformatie kerken Scheveningse katholieken tot 1830 in Haagse schuilkerken of bij de Spaanse ambassade aan het Westeinde. Van 1830 tot 1857 kunnen ze terecht aan de Kerkwerf, schuin tegenover de Oude Kerk. Eerst in een bovenzaaltje, later in een neoclassicistisch kerkgebouw.

Van 1857 tot 1925 kerken ze in de neogotische kerk van de Rotterdammer B. M. Schreijer. Dat kerkje, aan de Scheveningseweg, op de plaats van de huidige kerk, kan ondanks voortdurende aanpassingen en uitbreidingen de alsmaar groeiende katholieke bevolking niet bijbenen. Ofschoon de kerk in 1905 al plaats biedt aan 600 parochianen blijkt nieuwbouw de enige oplossing.

Minder rooms
In 1925 krijgen Joseph Cuypers en zijn zoon Pierre de opdracht voor de huidige H. Antonius Abtkerk, Het gebouw mag in deze protestantse omgeving niet het uiterlijk van een kathedraal krijgen, of zoals de auteur Bart Maltha schrijft “ Het moet van buitenaf gezien minder uitbundig en ook minder rooms overkomen.”

Het interieur
Hoewel het gebouw een afgedwongen sobere buitenkant kent, is het interieur verpletterend uitbundig. Antoon Molkenboer is zowel verantwoordelijk voor de tientallen bonte mozaïeken als voor het vele glas in lood. In tegenstelling daarmee staat de strakke hoekige art-deco stijl, zoals die rond 1920 in de mode komt en door de Utrechtse edelsmeden Jan-Eloy en Leo Brom vorm krijgt bij de altaren, preekstoel, communiebanken en beeldengroepen. Van vrijwel elk detail van het interieur van dit rijksmonument is in het boek een foto opgenomen. Deze bijzondere uitgave heeft een relatief bescheiden oplage: haast u naar de boekwinkel. En daarna naar de kerk…

De H. Antonius Abtkerk in Scheveningen – een historische en kunstbeschouwelijke toelichting op de voorgeschiedenis, de bouw en bovenal het interieur van dit unieke monument, Bart Maltha, uitg.

Verloren, 240 blz. €30,00 ISBN 9789087 049799

Piet Vernimmen