Bleek van Begeerte – winkelarchitectuur in Den Haag

Bleek van Begeerte – ontleend aan Emile Zola, over het fictieve warenhuis Au Bonheur des Dames (1883) – beschrijft de geschiedenis van het winkelen van de 19e eeuw tot de recente ‘balzaal’ in de Grote Marktstraat. Een kostelijk boek.

De Hagenaars waren voor hun inkopen van oudsher aangewezen op markten en op ambachtslieden die hun producten in de werkplaats of vanuit huis verkochten. Toen Den Haag in de tweede helft van de 19e eeuw snel van 70.000 naar 200.000 inwoners groeide, ontstond een aparte schakel tussen productie en verkoop: de detaillist, die zijn aanbod achter stralende spiegelruiten aanlokkelijk uitstalde. Soms vormde een reeks luxueuze winkeltjes een overdekte straat, zoals de Haagse Passage uit 1885 - de enige in Nederland die nog over is. Rond 1900 ontstond de overdekte, aan de straatzijde open winkelgalerij (‘arcade’), eerst langs de Scheveningse boulevard onder het Kurhausterras, later ook elders bv. aan de Laan van Meerdervoort bij de Fahrenheitstraat.

De grote warenhuizen en modemagazijnen stammen uit het begin van de 20e eeuw. De gevel van de Grand Bazar de la Paix (1906) aan de Spuistraat is onlangs als entree van de verlengde Passage in oude luister hersteld. De gevel en het interieur van de nieuwe Bijenkorf (1926) maakten grote indruk. De oprichters van Maison de Bonneterie (1913, in de historiserende Um-1800 architectuur) en Gerzon (1927) hebben het hoofd niet boven water kunnen houden, maar hun gebouwen vormen nog altijd gewaarde onderdelen van het stadsbeeld. Het boek besteedt tevens aandacht aan historische winkelinterieurs, opvallende winkelpuien en naoorlogse winkelcentra.

Kunsthistorica Botine Koopmans en fotograaf Dick Valentijn hebben een informatieve en goed leesbare tekst met honderden prachtige afbeeldingen afgeleverd. Het boek is tevens een jubileumuitgave ter gelegenheid van de 30-jarige VOM-reeks, waarin de gemeentelijke afdelingen Monumentenzorg en Archeologie al 72 boeken hebben uitgebracht. De Vrienden van Den Haag feliciteren de gemeente van harte met deze mijlpaal, die wij graag zien als een aanmoediging om op deze wijze het maatschappelijk draagvlak voor ons erfgoed te blijven ondersteunen.

Bleek van Begeerte – winkelarchitectuur in Den Haag, Botine Koopmans en Dick Valentijn, uitg. gem. Den Haag i.s.m. Stokerkade 2014, 240 blz., ISBN 97890 79156 252, prijs € 24,50.