‘Het Weigeliaplan of: Hoe het niet moet’

Uit: Den Haag Centraal, 24 oktober 2024, pagina 12/OPINIE

Corporatie Haag Wonen frustreert een besluit van de gemeenteraad, waardoor het Weigeliaplein alsnog tegen de grond dreigt te gaan, vreest de vereniging Vrienden van Den Haag

Haag Wonen wil het gehele bouwblok rondom het Weigeliaplein slopen. Het lijkt een onwrikbaar standpunt, in weerwil van bewonerswensen, participatie-opgave, bezwaren van betrokken erfgoedinstellingen en nu dus ook tegenstand van de Haagse gemeenteraad. Een conflict dat in de betrokken buurt veel onrust veroorzaakt en reden was voor de gemeenteraad om in te grijpen. Bij de behandeling van de uitgangspunten voor nieuwbouw (plan ‘De Vijf Heesters’) op 10 juli werd een motie aangenomen die partijen verplicht om met behulp van mediatie tot een nieuw plan te komen. Om de verschillen van inzicht te overbruggen, maar vooral ook om de problematische regie op het hele proces te herzien, en over te schakelen naar een betere communicatie.

Verwaarlozing

Echter, na 15 jaar van slechts minimaal onderhoud en vier jaar bakkeleien over de aanpak is de toestand van de woningen dramatisch verslechterd. Vooruitlopend op een definitief nieuwbouw plan heeft de corporatie aan bewoners die weg willen al herhuisvesting aangeboden, inclusief verhuiskostenvergoeding. Voor de blijvers kwam er geen perspectief. Gevolg is dat de sociale omgeving er niet meer stabiel is. Het leegstandsbeheer roept een sfeer van verwaarlozing op. Ruim de helft van de 400 huishoudens is al vertrokken. Sloop hangt immers als vervreemdend feit boven dit stukje typische interbellum architectuur van de Nieuwe Haagse School. Maar de cultuurhistorische en maatschappelijke waarden hiervan zijn aan de bewoners niet ontgaan. Zij spreken over hùn erfgoed.

Maar wat nu? De corporatie en de bewoners staan lijnrecht tegenover elkaar. In de sporadische gesprekken met de corporatie troffen de bewoners nooit bereidheid om renovatie te overwegen. Van een bouwkundige opname die tot sloop zou moeten leiden is niets bekend. HaagWonen heeft zich ingegraven in het plan De Vijf Heesters, dat volledige nieuwbouw omvat plus de toevoeging van hoogbouw. Van renovatie als alternatief is geen sprake. Dit terwijl de buurt tot het uiterste is gegaan om de haarbaarheid daarvan aan te tonen. Ze hielden zelf een enquête die het bezwaar tegen sloop bevestigde. De speciaal opgerichte Bewonerscommissie Complex 70 werd bijgestaan door vele experts, maar erkenning als gesprekspartner van de corporatie of een rechtmatige vergoeding voor advies en bijstand kwam er maar niet.

Circulair alternatief

In 2023 kwam het architectenbureau Superuse te hulp en werkte, geheel vanuit maatschappelijke betrokkenheid, voor de bewoners een renovatie plan uit. Het toonde aan dat er een gelijkwaardig circulair alternatief kon worden geboden.

Maar alle tijd en inzet van buurtbewoners en de motie hebben niet geleid tot een gezamenlijk gedragen plan voor iets anders dan sloop. Integendeel, het resultaat is een vastzittend conflict. Het verweer van Haag Wonen daarop is dat het nu te laat is en sloop moet worden doorgezet. Maar een dergelijk ingrijpend plan moet draagvlak hebben. In ieder geval, zo stelt de Raad in zijn motie, had een goed plan moeten bestaan uit het behoud van de bestaande stedenbouwkundige en architectonische kwaliteiten van het plein, inclusief het huidige groen en het behoud van de beeldbepalende bomen. Maar ook was de kritiek op het voorgelegde nieuwbouwplan niet mals: te grof, te grootschalig, niet passend op deze locatie, en te zeer afwijkend van de voorkeuren van de buurt om het algemeen belang van participatie te dienen.

Donkere wolken

De motie biedt nu opening naar een hernieuwde samenwerking door alle belanghebbenden; de corporatie, de gemeente en alle bewoners en hun commissies. Uitgangspunt daarbij moet het renovatieplan zijn. Men heeft de tijd tot 1 maart 2025. Inmiddels is begonnen met de start van de gevraagde onafhankelijke commissie onder leiding van een neutrale voorzitter. Wethouder Martijn Balster (PvdA, volkshuisvesting) heeft de oproep van de Raad om af te zien van het huidige plan opgepakt en gaat nu de motie uitvoeren. Maar hoe groot is de ruimte voor redelijke bemiddeling of inspraak als bewoners zo afhankelijk zijn van een machtige verhuurder?

Donkere wolken pakken zich al samen. Haag Wonen heeft in een brief van 27 augustus laten weten niet van de ingeslagen weg te zullen afwijken. Een interessante eerste zet in het schaakspel dat zich de komende maanden zal voltrekken. Haag Wonen beroept zich daarbij op de prestatie afspraken met de gemeente. Dat is de overeenkomst met alle corporaties over nieuwbouw van woningen. Vergeten wordt echter dat van de acht daarin genoemde speerpunten er twee zijn die juist direct op De Vijf Heesters van toepassing zijn: ‘het goede gebruik van de bestaande voorraad’; en ‘de huurder wordt gezien en gehoord en hun belang vertegenwoordigd.’

Moddergevecht

Ronduit zorgelijk is dat Haag Wonen met haar brief aangeeft geen boodschap te hebben aan de motie. Daarmee wordt een spaak in het wiel van de lokale democratie gestoken. De Raad wordt vervolgens verweten vertraging te veroorzaken, onduidelijkheid te vergroten, het oplossen van de woningnood te frustreren, en ook nog in te gaan tegen zijn eigen prestatieafspraken. Het lijkt een Trumpiaans moddergevecht. We hopen dat de onafhankelijke commissie zich boven dit niveau verheft, om in alle openheid de angel uit dit conflict te trekken. Want wat de mediatie ook zal opleveren, zoals het ging had het niet gemoeten, en dat mag niet nog eens gebeuren.

Rupert van Heijningen en Elsbeth van Hijlckama Vlieg zijn respectievelijk voorzitter en coördinator stedelijke vernieuwing van de vereniging Vrienden van Den Haag.