Impressie wandeling door de Schilderswijk op 22 en 25 maart 2025
Op de Wagenbrug kwamen 16 Vrienden bij elkaar om een wandeling door de Schilderswijk te maken, voor velen van ons een vrij onontdekte wijk. Onze gids, Theo van Maanen hielp bij het installeren van de 'oortjes' die steeds door de deelnemers als heel prettig worden ervaren.
Tot in de 19e eeuw bestond het gebied van de Schilderswijk uit weilanden (de Zusterpolder, genoemd naar een nonnenklooster). Het gebied was grotendeels onbebouwd. In 1843 werd de spoorlijn Amsterdam-Den Haag geopend met consequenties voor het aangrenzende gebied. Rijswijk stond het gebied tot aan de Hoefkade vrijwillig af, maar wilde er wel een jaarlijkse vergoeding van 400 gulden voor, "van Jaar tot Jaar en ten alle tijde". En zodoende betaalt Den Haag nog steeds 400 gulden=181,50 euro per jaar aan Rijswijk.
De wandeling ging over de Stationsweg naar het Huygenspark (1860) en het Oranjeplein: een groen plein met ook weer voorname huizen. De buurt moest een buurt met allure worden, gelijk aan de Archipelbuurt. De belangstelling voor wonen in dit project bleek gering door angst voor de vochtige veengrond. Rond 1863 ontstond een plan om 50 jaar koninkrijk te herdenken; veel straatnamen zijn dan ook vernoemd: Oranjeplein, Koningstraat, Van Hogendorpstraat, Van Limburg Stirumstraat en Van der Duynstraat. Het was de tijd van de industriële revolutie: veel mensen trokken naar de steden om daar werk te zoeken in de nieuwe industrie. Hier kwamen woningen voor de arbeidende klasse, gebouwd door de Koninklijke Haagse Woningvereniging (van 1854). De trend werd gezet voor het realiseren van een volkswijk, de latere Schilderswijk.
Er kwam dichte bebouwing van lage kwaliteit op de drassige bodem. Er was wel veel verschil tussen de Exploitatiewoningen van slechte kwaliteit, (die nu zijn verdwenen) en de Hofjes van Liefdadigheid. Deze hofjes zijn meestal gebouwd door kerkelijke organisaties en van betere kwaliteit. (Om en Bij, Van Ostadewoningen en Het Fort). Het Fort ligt rond het Jacob van Campenplein, gebouwd in 1890 in neorenaissancestijl. De Van Ostadewoningen aan de Jacob Catsstraat, Hannemanstraat en Van Ostadestraat heten tegenwoordig 'Wijnand Esserhof'. Het hof werd in 1886-1898 gebouwd voor joodse inwoners van Den Haag; de bestemming is nog te herkennen aan de davidsterren in een aantal gevels. Het hof was bedoeld als uitbreiding van de Haagse Jodenbuurt, maar dat is nooit goed van de grond gekomen. De hand van architect Liefland is hier zichtbaar, Naast zijn werk als architect was Liefland ook politiek werkzaam. Hij maakte hierdoor dankbaar gebruik van de combinatie architect-raadslid door zich te bemoeien met belangrijke stadsuitbreidingsplannen. Zo liet hij niet alleen als sociaal betrokken bouwheer een wijk ontwikkelen voor de hogere welstandsklasse (Marlot )maar ook voor de minvermogenden woningen bouwen in de Schilderswijk, te weten het Woningencomplex Van Ostadewoningen (1886).
De plannen voor nieuwbouw in de Schilderswijk dateren uit de jaren zestig van de 20e eeuw. De echte verbetering kwam pas medio zeventiger jaren en zou meer dan 30 jaar duren. Aanjager en bepleiter van de stadsvernieuwing in Den Haag was de toenmalig PvdA-wethouder Adri Duivesteijn. Opgegroeid in de Schilderswijk streefde hij naar ‘stadsvernieuwing met allure’: fatsoenlijke huizen die pasten bij de cultuur van de wijk.
Onze gids heeft ons gewezen op bijzondere bouw in de Schilderswijk o.a. met de blokjes huizen van vier rug aan rug op een vierkant plattegrond bestaande uit begane grond en een verdieping onder een plat dak. We hebben ons verbaasd over de enorme hoeveelheid groen die de wijk te bieden heeft: overal grote stukken – goed onderhouden - openbaar groen met zelfs een kinderboerderij, veel speelvelden ingericht voor alle leeftijden, veel bankjes erlangs. Een groot muurkunstwerk siert een eentonige wand. Alle straten die vernoemd zijn naar een schilder hebben een groot bord gekregen, met behalve de straatnaam, ook een werk van de betreffende schilder.
Naast de bebouwing veranderde ook de bevolkingssamenstelling van de Schilderswijk. Vanaf de jaren zeventig vestigden zich meer en meer migranten met een niet-westerse migratieachtergrond in de wijk. De Schilderswijk veranderde van een volksbuurt in een multiculturele wijk, 90% van de bevolking in de wijk is nu van allochtone herkomst. Er zijn mensen van 100 verschillende nationaliteiten! Winkels stralen uit wat deze bewoners als hun cultuur hebben meegenomen en als gewone Hollander of toerist voel je je in de winkelstraten op vakantie. Je kunt hier ook heerlijk eten in een restaurantje.
De gemeente en heel veel buurtorganisaties en kerken hebben zich sterk ingespannen om een gemeenschap te bouwen. Bijvoorbeeld het Multicultureel Ontmoetings Centrum, clubhuis 'de Mussen' en organisaties als buurtvaders en buurtmoeders.
Met een ervaring rijker hebben we Theo hartelijk bedankt voor de veelzijdige rondleiding.
