Impressie Architectuurwandeling Archipelbuurt 10 en 26 juli 2025

Met bouwkundige Bart Brouwer verzamelen we op het Bankaplein met het plan om een blik op de bebouwde omgeving van de Archipelbuurt te werpen.
Op het Bankaplein staan we voor Villa Duinweide, in eclectisch-renaissance bouwstijl, in 1882 gebouwd door architect Wesstra jr. Duinweide was één van de buitenplaatsen in het duingebied tussen de Haagse singelgracht en Scheveningen, waar ook de landgoederen Houtrust en Sorghvliet lagen. 
In de 19e eeuw veranderde veel door de komst van de Fransen in 1795 en van het Nederlandse koningshuis in 1815. Er kwam welvaart, veel mensen trokken naar Den Haag en er waren dringend woningen nodig. De Archipelbuurt werd tussen 1860 en 1890 aangelegd op het voormalige landgoed Duinweide. Er staan veel huizen in de neo-renaissance-stijl: een stijl die in die tijd zeer populair was in Nederland. Maar ook is er een mix van architectuurstijlen te zien. Er was veel vrijheid in het bouwen en dat is zichtbaar in de verschillende bouwblokken. Je kijkt je ogen uit naar alle details die er zijn aangebracht.
Kijkend naar het Bankaplein zien we gebouwen die de ronding van het plein volgen, maar er zijn ook twee 'hoeken' van het plein waar voor een positionering van de bebouwing is gekozen die als een raaklijn aan de cirkel van het plein is. Een dronken Hagenaar reed hier in de jaren tachtig de fontein finaal kapot, maar de buurt haalde geld bijeen en zorgde ervoor dat een moderne versie van de fontein terugkwam.
De Riouwstraat is een 'melodie' van gevels, soms heeft de straat zich per woonblok ontwikkeld, soms ook per zes woonblokken tegelijk. De eerste golf terugkeerders uit Nederlands-Indië vestigde zich in deze en andere straten. We lopen dus door 'een schuldige buurt' waar de rijkdom van de wingewesten werd omgezet in het woongenot van de betere klasse. De straatnamen verwijzen naar de eilanden in de Archipel. Op een hoek lig het 'Esperanto'-huis, nog steeds herkenbaar aan een plaquette. Van hieruit werd de nobele missie verkondigd van één taal die mensen zou verenigen. Even verderop ligt het Deli-hofje, een uniek en onbekend plekje van Den Haag, waar een bewoner schitterend tegelwerk tegen de muren van het huis en de tuin heeft aangebracht. Eén tegelwerk herinnert aan de vele militairen die in deze buurt woonden, want er waren hier drie kazernes. In 1848 kwam er een nieuwe kazerne, de Alexanderkazerne (1848), aan de huidige Burgemeester Patijnlaan. In de brede straten van de wijk woonden de officieren, de smalle straten waren voor het gewone volk. Het stratenpatroon volgde in veel gevallen de toen bestaande waterlopen.
Er is nog een stadsmanege tussen de Riouwstraat en de begraafplaats die het helaas erg moeilijk heeft. Iemand vertelt dat hij gesloten is en dat de buurt goed monitort wat de plannen voor het terrein zijn. 
Op de Kerkhoflaan aangekomen had onze gids een bezoek aan het architecten atelier PRO geregeld. Verrassend gebouwd in een duintuin is het een wirwar van vertrekken op slimme wijze zowel gescheiden als verbonden met elkaar. Dit is ook de kracht van het architectenbureau, opgericht in 1976 met sterke maatschappelijke betrokkenheid dat vele prestigieuze gebouwen op haar naam heeft staan en meer dan duizend projecten succesvol afgerond.
De Kerkhoflaan en omgeving telt drie begraafplaatsen: de Algemene Begraafplaats (1830), de R.K. Begraafplaats Sint Petrus Banden (1831), en de ruim driehonderd jaar oude Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg. Op alle drie is een aantal bekende namen te vinden.
Tegenover de RK begraafplaats staat De Huijgenspoort. Het is een voormalig tolhek uit 1665, dat oorspronkelijk stond aan het begin van de Scheveningseweg naast een tolgaarderswoning. Het hek werd na afschaffing van de tolheffing afgebroken en opgebouwd aan de Kerkhoflaan als toegang van de Scheveningse Bosjes.
Er is veel neorenaissancearchitectuur in deze buurt, een stijl van rond de eeuwwisseling die teruggreep op allerlei oude bouwstijlen. Aan de Delistraat liggen drie unieke panden met een classicistische entree.
We gaan het Prinsevinkenpark in met opvallende villa’s zoals:

• Nieuw Parkwijck uit 1913, ook wel Villa Simons genoemd, gebouwd in opdracht van dr. L. Simons door architect H.P. Berlage. De Villa met bijbehorend tuinhek en interieur-onderdelen van architectuurhistorisch belang is een zeldzaam voorbeeld van een door Berlage in rationalistische bouwstijl gebouwde villa, beïnvloed door Frank Lloyd Wright. In de muren van deze villa hebben Duitsers hun markering achtergelaten. We vinden de runetekens van de SS, een naam en een datering uit 1943.
• Zes grote villa’s gebouwd in neorenaissance stijl van Nieukerken. Johannes Nieukerken ontwierp voor de gegoede burgerij herenhuizen en buitenplaatsen en restaureerde en verbouwde oude huizen. Er is veel in Den Haag van zijn hand te zien.
• Liefland ontwierp het stratenpatroon met speelse bochten en pleintjes.

We bewonderen nog de Anglicaanse wederopbouwkerk waar elementen van de gebombardeerde kerk in het Bezuidenhout zijn ondergebracht, en het zicht op de Joodse begraafplaats waar eeuwenoude bomen en de oude scheidingsmuur de sfeer bepalen.
In de Riouwstraat is nóg een aanduiding te vinden van 'Duinweide''. Achter de deur van huisnummer 52 B ligt een groen paradijs. We hadden hier naar binnen gemogen, maar de eigenaar heeft op het laatste moment anders besloten. Bart laat ons een foto zien, en wie weet, kunnen we er een volgende keer wel in.

We rondden af met een bezoek aan een gebouw van de Antroposofische Vereniging genoemd naar Elisabeth Vreede (1879-1943). Geboren in Den Haag was ze een wiskundige en astronoom, maar bovenal lid van het eerste bestuur van de Algemene Antroposofische Vereniging. In het Vreedehuis is de antroposofische bibliotheek gehuisvest en er worden landelijke en soms internationale bijeenkomsten georganiseerd. Daarnaast is het ook het centrum van de Haagse afdeling.

Werkgroep Activiteiten